Ceratonia siliqua

 

ΓΕΝΙΚΑ

Το λατινικό Ceratonia προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη κέρας και έχει σχέση με το κερατόμορφο σχήμα του καρπού. Η λέξη siliqua στα λατινικά σημαίνει λοβός, χαρούπι. Φύεται σε πολλές περιοχές της Μεσογείου, κύρια όμως σε Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Κύπρο, Τουρκία, Τυνησία. Στην Ελλάδα τη συναντούμε στις νότιες περιοχές και ιδιαίτερα στην Κρήτη και τη Σάμο με διάφορα ονόματα. Είναι αειθαλές μικρό δέντρο και ύψος του μπορεί να φτάσει τα 10-18 μέτρα. Αντέχει στη ζέστη και στην ξηρασία και οι καρποί του κατατάσσονται στα όσπρια. Από τη λέξη κεράτιον προέρχεται και η λέξη καράτι, γιατί το βάρος του σπόρου των χαρουπιών ορίστηκε ως η πιο μικρή μονάδα μέτρησης για χρυσό και πολύτιμους λίθους. 

Η Χαρουπιά ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες οι οποίοι την καλλιεργούσαν για τους καρπούς της. Από τον Θεόφραστο μαθαίνουμε ότι το δέντρο οι Ίωνες το αποκαλούσαν κερωνία ενώ ο καρπός ονομάζονταν και αιγυπτιακό σύκο. Το χρησιμοποιούσαν σαν γλυκαντικό, σε γλυκά και ηδύποτα, σε όλη την περιοχή της Μεσογείου και στο Περού. Στην Αίγυπτο σήμερα το τρώνε σαν σνακ ενώ με τους συντριμμένους λοβούς φτιάχνουν ένα αναζωογονητικό ποτό. Βράζοντας τα χαρούπια παρασκεύαζαν από το μέλι που υπάρχει στο εσωτερικό του ένα απλό υδατώδες εκχύλισμα, το «χαρουπόμελο» το οποίο και χρησιμοποιούσαν ως κύρια γλυκαντική ουσία. Αλέθοντάς τα, χρησιμοποιούσαν τη σκόνη του σαν συμπληρωματικό αλεύρι για την παρασκευή θρεπτικού ψωμιού. Ο σπόρος της χαρουπιάς αντικατέστησε στο παρελθόν ακόμα και τον καφέ,  καβουρντιζόμενος με αμύγδαλα και ρεβίθια.

 Το σκληρό και λαμπερό ξύλο του δέντρου χρησιμοποιείται στην επιπλοποιεία  και στην ξυλογλυπτική.

 

 

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ – ΧΡΗΣΕΙΣ

 

Τα χαρούπια είναι γλυκά, εύγευστα και θρεπτικά. Περιέχουν σάκχαρο σε μεγάλη αναλογία (50%) από το οποίο το 30% είναι σταφυλοσάκχαρο, 10% πρωτείνη και 6% λίπος. Επίσης περιέχουν βιταμίνες της ομάδα Β και καροτίνη Β (προστάδιο των βιταμινών Α), κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φωσφόρο, ιχνοστοιχεία (σίδηρο, μαγγάνιο, χαλκό, χρώμιο, νικέλιο), λίγο ισοβουτυρικό οξύ, τανίνες, ινώδεις ουσίες όπως λιγνίνη (επιδρά κατασταλτικά στη χοληστερίνη, έχει θετικά αποτελέσματα στο επίπεδο της γλυκόζης στο αίμα και χρησιμοποιείται κατά του διαβήτη και της παχυσαρκίας), βλέννα, κυτταρίνη και τουλάχιστον 6 αντιοξειδωτικές ουσίες οι οποίες δρουν προστατευτικά για τα κύτταρα.

Οι λοβοί χρησιμοποιούνται ως μη διεγερτικό υποκατάστατο της σοκολάτας. Σε αντίθεση με τη σοκολάτα δεν επιδεινώνει συμπτώματα του στρες όπως το άγχος, τη ρηχή αναπνοή και τις αρρυθμίες. Επίσης χρησιμοποιείται ως μη τοξικό υποκατάστατο της σοκολάτας για τα σκυλιά, γιατί η θεοβρωμίνη που περιέχει η κανονική σοκολάτα είναι τοξική για αυτά.

Θεραπευτικές ιδιότητες έχουν κύρια οι λοβοί και οι σπόροι, αλλά επίσης τα άνθη και τα φύλλα του φυτού.

Δρα ως στυπτικό, καταπραϋντικό, μαλακτικό και καθαρτικό.

Παραδοσιακά τα διάφορα μέρη του φυτού, χρησιμοποιήθηκαν:

  • σε προβλήματα μειωμένης λίμπιντο.
  • σε προβλήματα βρογχικού άσθματος.
  • ως αντιβηχικό φάρμακο
  • για να θεραπεύσει τη διάρροια και να ανακουφίζει τον ερεθισμό της κοιλιάς.

 

Στη βιομηχανία των καλλυντικών χρησιμοποιείται το αλεύρι που παρασκευάζεται από τους λοβούς λόγω των πολύτιμων θρεπτικών και αντιοξειδωτικών συστατικών που περιέχει.